TAZMİNAT NEDİR
Tazminat, hukuka aykırı bir eylem sonucunda meydana gelen maddi veya manevi zarara karşılık olarak ödenen bedel, zarar ödencesi olarak tanımlanmıştır. Tazminat bir başka deyişle zarar görenin zararlarının giderilmesi amacıyla zarara sebebiyet veren tarafından zarar görene ödenen veya mahkeme tarafından ödenmesine karar verilen parasal veya bir değer veya edimdir.
Tazminat kendiliğinden doğan bir borçtur.
Tazminat davaları; sorumluluğun tespiti ve zararın belirlenmesi açısından titizlikle takip edilmesi gereken davalardır.
Tazminat talebinin yerinde olup olmadığının belirlenmesi için bilirkişi incelemesi, tanık dinlenmesi, belge araştırma işlemlerinin yapılması gerekir.
Tazminat davası sürecinin iyi yönetilmesi dava sonucunda elde edilecek tazminat miktarının daha yüksek miktarda zarar görenin lehine belirlenmesini sağlayacaktır.
Destekten yoksun kalma tazminatı olarak da ifade edilen maddi tazminat davası iki duruma göre değerlendirilir;
a) Ölüm durumunda ölenin yaşı, en son aldığı ücret, kusur oranı ile geride kalan destek görenlerin pay oranları dikkate alınarak hesaplama yapılmaktadır.
b) Sürekli sakatlanmaya neden olacak şekilde yaralanma varsa zarar görenin yaşı, en son aldığı ücret, kusur oranı maluliyet oranı dikkate alınarak hesaplama yapılacaktır.
Yargıtay tarafından kişinin kalıcı sakatlıkları nedeniyle oluşan beden gücü kaybı nedeniyle, gelirinde ve dolayısıyla mal varlığında bir eksilme meydana gelmemiş olsa dahi, tazminatın gerekeceği kabul edilmekte ve bu, “güç (efor) kaybı tazminatı” diye adlandırılmaktadır.
c) Eğer kişi kalıcı bedensel zarara uğramışsa buna “sürekli işgöremezlik”, sakat kalmamış olup da geçici olarak bir süre çalışamamış veya belli bir süre tedavi görmüş ve iyileşme süreci geçirmişse buna “geçici işgöremezlik” denilmekte, bunun süresine göre tazminat istenebilmektedir.
Manevi tazminat davası için belirli bir ölçüt veya hesap yöntemi bulunmamaktadır.
Ülkemiz Hukuk sisteminde Manevi tazminat bir ceza olmadığı gibi mamelek hukukuna ilişkin zararların karşılanmasını da amaç edinmemiştir. tazminatın takdiri yapılırken zarar görenin kusur oranı, paranın alım gücü, tarafların mali durumları, yaşı, mesleği, olayın vehameti ve caydırıcılık unsuru vb. gibi kriterler göz önünde bulundurularak hakim tarafından takdir edilir.
Bu yüzden benzer olaylarda dahi “takdir” edilen manevi tazminat tutarları arasında birbirinden farklı miktarlara hükmedildiği ülkemiz hukuk sisteminin bir gerçeği haline gelmiştir.
TRAFİK KAZASI GEÇİRDİM YASAL HAKLARIM NELERDİR ?
YARALAMA NEDENİYLE TAZMİNAT:
MADDİ TAZMİNAT : Trafik kazası sonucu mağdur bedensel zarara uğramış YARALAMA gerçekleşmiş ise;kişinin kendisi bizzat veya avukat tayin etmek suretiyle meydana gelen maluliyet ve kusur durumunun derecesine göre, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunun 53. md 54. md ve 55 md uyarınca Geçici iş göremezlik tazminatı, sürekli sakatlık tazminatı, bakıcı giderleri, tedavi giderleri adı altında dava açabilmektedir.
MANEVİ TAZMİNAT: Trafik kazası sonucu meydana gelen YARALAMA olayında kişinin maluliyet ve kusur durumuna göre, Türk Borçlar Kanunu 56/1 md göre; "Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir." şeklinde olup bu durumda kaza sonucu mağdur olan kişi bizzat kendisi veya avukat tayin etmek suretiyle Manevi tazminat davası açabilir.
Bundan başka Trafik kazasında yaralanan şahıs/veya şahısların yakınlarının manevi tazminat hakkı ise 6098 Sayılı TBK 56/2 göre "Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir." şeklinde olup, bu durumda yaralanan kişilerin yakınlarının (Eş, Çocuklar, Anne, Baba, Kardeşler veya Nişanlısı) manevi tazminat talep etme hakkı "Ağır Bedensel Zarara" uğrama koşuluna bağlanmıştır.
ÖLÜM NEDENİYLE TAZMİNAT
MADDİ TAZMİNAT : Trafik kazası sonucu mağdur bedensel zarara uğramış ÖLÜM olayı gerçekleşmiş ise 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'un 53. Maddesi uyarınca"Cenaze giderleri, Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar ve Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar." şeklinde olup Trafik kazasında mağdur vefat etmiş ise onun vefatı ile maddi ve manevi zarar gören yakınları, mirasçılık ilişkisinden bağımsız olarak Annesi, Babası, Eşi, Çocukları, Kardeşleri, Nişanlısı, Bakım ve Desteği altındaki kişiler maddi tazminat kapsamında "Destekten Yoksun Kalma Tazminatı, Cenaze ve Defin Giderleri " dava açabilirler.
MANEVİ TAZMİNAT: Trafik kazası sonucu mağdur bedensel zarara uğramış ÖLÜM olayı gerçekleşmiş ise;
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'un 56. md "Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir."
"Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir". Şeklinde olup trafik kazasında ölen kişinin yakınları "Annesi, Babası, Eşi, Çocukları, Kardeşleri, Nişanlısı, Bakım ve Desteği altındaki kişiler" Manevi zararlarının tazmini için dava açma hakkına sahiptirler.
TRAFİK KAZASI YARALAMA NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASINI KİM AÇABİLİR?
Maddi Tazminat bakımından; Trafik kazası sonucu oluşan yaralama nedeniyle, kazada yaralanan şahıs bizzat kendisi veya avukat tayin etmek suretiyle kişi kendisi dava açabilir.
Manevi Tazminat bakımından; Trafik kazası sonucu yaralanan kişi ve kişinin yakınları tarafından da manevi tazminat davası açılabilmektedir. Ancak yaralanan kişinin manevi tazminat hakkının doğması için yaralanan kişinin ağır bir bedensel zarara uğrama şartı aranmaktadır. örneğin: kazada bacağını kaybetmesi bakıma muhtaç duruma düşmesi vs gibi.
TRAFİK KAZASI ÖLÜM NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASINI KİM AÇABİLİR?
Trafik kazalarında dava açma süresi nedir?
Borçlar kanunu 60. maddesi "Zarar ve ziyan yahut manevi zarar namiyle nakdi bir meblağ tediyesine müteallik dava, mutazarrır olan tarafın zarara ve failine ittılaı tarihinden itibaren bir sene ve her halde zararı müstelzim fiilin vukuundan itibaren on sene mürurundan sonra istima olunmaz. Şu kadar ki zarar ve ziyan davası, ceza kanunları mucibince müddeti daha uzun müruru zamana tabi cezayı müstelzim bir fiilden neşet etmiş olursa şahsi davaya da o müruru zaman tatbik olunur. Eğer haksız bir fiil, mutazarrır olan taraf aleyhinde bir alacak tevlit etmiş olursa, mutazarrır kendisinin tazminat talebi müruru zaman ile sakıt olsa bile o alacağı vermekten imtina edebilir" şeklindedir.
Kanunda da açıklandığı üzere maddi ve manevi zararların tazmini için dava açmak için yasada belirlenen süre mağdurun uğradığı zararı ve failini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıldır. Her halükarda ise kazanın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıl geçtikten sonra dava açma hakkı zaman aşımına uğrar.Fakat trafik kazası sonucu ortaya çıkan durum ceza davasının gerektirir bir durum ise, ve o durum için ceza kanunlarında çok daha uzun bir zaman aşımı süresi öngörülmüş ise tazminat davası açma süresi de ceza kanunlarında düzenlenmiş olan zamanaşımı süreleri esas alınır. Eski ve yeni Ceza kanunlarında farklı ceza zaman aşımı süreleri söz konusu olduğu gibi kazada meydaan gelen zarara göre de zamanaşımın yani dava açabilmenin süresi değişebilmektedir.
Trafik kazaları sonucu dava kimlere karşı açılabilir?
Trafik Kazası sonucu kime karşı dava açılacağı meydana gelen kazaya göre değişektir. Kazanın meydana gelmesiyle aşağıda belirteceğimiz sorumlular müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.
Zira Borçlar Kanunun 51. maddesi de " Müteaddit kimseler muhtelif sebeplere (haksız muamele, akit, kanun) binaen mesul oldukları takdirde haklarında, birlikte bir zarar vukuuna sebebiyet veren kimseler hakkındaki hükümlere göre muamele olunur." denilmektedir. Birlikte zarara yol açanlara ilişkin Borçlar Kanunu'nun 50. maddesindeki düzenlemeye göre ise " Birden ziyade kimseler birlikte bir zarar ika ettikleri takdirde müşevvik ile asıl fail ve fer'an methali olanlar, tefrik edilmeksizin müteselsilen mesul olurlar. Hakim, bunların birbiri aleyhinde rücu hakları olup olmadığını takdir ve icabında bu rücuun şümulünün derecesini tayin eyler." şeklindeki düzenlemeyle birlikte zarar verenlerin sorumluluğu düzenlenmiştir.
Buna göre bir kazanın meydana gelmesinde araç kullanan şoför kusurlu ise şoföre dava açılacaktır. Eğer araç trafik kaydında şoförün üzerine kayıtlı değilse, yasa gereği aracın maliki de zarardan sorumlu olduğundan tazminat davası her ikisine birlikte yöneltilecektir. Zararı doğuran eyleme kimler sebep oldu ise kusurları dikkate alınarak dava açılabilecektir.
Fakat trafik kazasına yol açan kişi bakımından yapılan bu ayrımın yanında daha önemli bir ayrımda zararın türüne göre sorumluların belirlenerek açılmasıdır. Zararın kaynaklandığı hukuki ilişkinin türünden yola çıkılarak davalılar belirlenir.
Örneğin : Karayolları Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası bakımından doğan maddi zararları teminat limitine kadar sigorta şirketi karşılarken teminat limitinin üzerindeki zararlar araç sahibine yöneltilerek talep edilebilir. Lakin manevi zararlar bakımından söz konusu sigorta türü için, sigorta şirketinin sorumluluğu yoktur. Bilakis kasko olarak bilinen(Karayolları İhtiyari Mali Mesuliyet Sigortası) sigorta türü bakımından sigorta şirketlerinin sorumluluğu söz konusudur.
Tabi burada Zorunlu Taşımacılık Ferdi Koltuk Kaza Sigortasının da ek bir güvence sağladığı unutulmamalıdır.
Günlük hayatımızda çok sık karşılaştığımız hukuki bir konu olan trafik kazalarının hukuki sonuçlarından biri olan tazminat davaları kısaca bu şekildedir.
Kazaya sebebiyet veren kusurlu aracın şoförüne karşı yolcular tazminat davası açabilir mi?
Burada yolcuların araç şoförüne veya araç sahibine dava açma hakları pek tabidir ancak ailevi nedenlerle araç şoförüne dava açılmak istenmemektedir. Peki böyle bir durumda sigorta şirketine karşı dava açılabilecek midir?
Bu soruya rahatlıkla evet cevabı verebiliriz. Rücu şartlarının olmaması kaydıyla kusurlu aracın sürücüsü tarafından herhangi bir ödeme yapılmadan meydana gelen zararın sigorta şirketi tarafından karşılanması sağlanabilir. Sigortanın türüne gore talep edilecek zarar da değişmektedir. Zira ihtiyari mesuliyet sigorta ile Zorunlu Mesuliyet sigortalarının kapsamları farklı olduğu gibi Zorunlu Ferdi Koltuk Sigortası da farklı zararları karşılamaktadır.
Zorunlu Mali sorumluluk sigortası, sigorta ettirenin, üçüncü kişilere verdiği onun karşılamak üzere oluşturulmuş bir sigorta türüdür dolayısıyla araçta bulunan kazaya sebebiyet veren şoför hariç yolcularda üçüncü kişi olacağından sigorta şirketine dava açabilirler.
Maddi ve Manevi Tazminat Kapsamı ve miktarı nasıl belirlenir:
Trafik kazası sonucunda ölüm olayı gerçekleşmişse; Mirasçıları, ölenin desteğinden yoksun kaldıklarından destekten yoksun kalma tazminatı ile cenaze ve defin masraflarını talep edebileceği gibi, ölenin, ölümü nedeniyle duydukları elem, acı ve üzüntü nedeniyle manevi tazminatta talep edebilirler.
Yaralanma meydana geldiyse; Meydana gelen iş ve güç kaybı nedeniyle iş ve güçten yoksun kalınan gün boyunca, çalışamadığı ve kazançtan yoksun kaldığı için, çalışamayıp yoksun kaldığı kaybı, tedavi görmüşse tedavi masraflarını isteyebilecektir. Aynı şekilde manevi tazminat talebinde de bulunabilecektir.
Sakatlık oluştuysa; Kişi sakatlık oranına göre meydana gelecek iş ve güç kaybına göre zararını talep edebilecek, tedavi masraflarını isteyebilecek ve manevi tazminata hak kazanabilecektir. Ayrıca, araçlara veya eşyalara verilen zararların karşılanmasını istenebilecektir.
Tazminatın hesaplanmasında davacının ekonomik durumu ve uğramış olduğu zararların tam olarak tespiti çok önemlidir. Bu hesaplama sırasında hasarlar delilleriyle tam olarak ispat edilemez ise asgari ücret üzerinden zararın hesaplanması ve daha düşük tazminat miktarları söz konusu olacaktır. Özellikle manevi tazminat soyut bir kavram olduğundan kazazedenin uğramış olduğu zararların net ve çok iyi bir şekilde, delilleriyle birlikte ortaya konulması gerekmektedir. Bu hususta profesyonel avukatlardan yardım almanın önemi özellikle tazminatın miktarının doğru ve tatmin edici olması yönünden önemlidir.
Şanlıurfa Avukat Özellikle Trafik Kazaları, İş Kazaları ve Tazminat Hukuku Kapsamında kalan her türlü davalarda hem hukuki danışmanlık hem de avukatlık hizmeti vermektedir. Selim Hartavi | Avukatlık Bürosu Şanlıurfa Tazminat Avukatı olarak; Şanlıurfa Trafik Kazaları avukatı ve Şanlıurfa İş Kazası avukatı olarak uzman avukat ve tecrübeli avukat kadromuz ile tüm Türkiye genelinde hizmet vermekteyiz.
